توقف فرقه‌گرایی، عاشورا را به بخش مهم زندگی مسلمانان تبدیل می‌کند

به گزارش فرقه نیوز، واقعه عاشورا به دلیل ماهیت اصلاح‌طلبانه و ظلم‌ستیزانه‌ای که دارد در طول تاریخ الهام‌بخش جنبش‌ها و نهضت‌های اصلاح‌گر زیادی بوده و به همین دلیل مراسم گرامیداشت این روز تاریخی را می‌توان به عنوان یکی از بزرگترین گردهمایی‌های مذهبی و اسلامی دانست که هر سال با حضور تعداد زیادی از شیعیان برگزار می‌شود. با این همه و برخلاف تصور، این مراسم تنها مختص به شیعیان نیست و به طور کلی پیام‌ها و درس‌های تاریخی و انسانی واقعه عاشورا می‌تواند برای همه مسلمانان و تمام انسان‌ها فارغ از هر دین و عقیده‌ای که دارند، آموزنده باشد. در واقع می‌توان گفت جنبه‌های فرهنگی و تأثیرات این واقعه نیز بعد از حدود ۱۴۰۰ سال آنقدر عمیق بوده که اهل سنت و حتی غیرمسلمانان نیز به حقانیت امام حسین(ع) گواهی می‌دهند.

صافی قصقص(Safi Kaskas)، اندیشمند مسلمان لبنانی‌تبار و مقیم آمریکا است كه مؤسس و رئیس انجمن بین‌‌المللی پژوهش‌های قرآنی «إقرأ» بوده و در کسوت مدیر فعال در علوم مدیریتی با بیش از ۴۰ سال تجربه گسترده در برنامه‌ریزی استراتژیک، رهبری و اخلاق تجاری با تأکید بر مدیریت استراتژیک در دنیای شرکت‌ها و دانشگاه‌ها شناخته می‌شود.

قصقص علاوه بر تمرکز بر علم مدیریت استراتژیک، مطالعات بسیاری در حوزه پژوهش‌های قرآنی و ادیان ابراهیمی داشته و در سراسر ایالات متحده و خاورمیانه در مورد موضوعات مربوط به اسلام، ادیان و صلح بین مسیحیان و مسلمانان سخنرانی کرده است. او محقق ارشد اسلام و آشتی مذاهب در دانشگاه جورج میسون در ایالت ویرجینیای آمریکا است.

علاوه بر این‌ها قصقص در ژانویه ۲۰۱۵ قرآن را به زبان انگلیسی ساده، ترجمه و منتشر کرده و در ژانویه ۲۰۱۶ معانی قرآن کریم را با استناد به کتاب مقدس چاپ کرده است. این کتاب دارای ۳۰۰۰ ارجاع به عهد عتیق و عهد جدید است. وی به‌تازگی نگارش اولین کتاب حدیثی ـ‌ مجموعه‌ای از سخنان رسول اکرم(ص) با عنوان «مهربانانه‌ترین رفتار»(The Kindest of Manners) ـ را به پایان رسانده است. این کتاب طی سال جاری منتشر می‌شود. ایکنا در گفت‌وگویی با این اندیشمند شیعی نظرات وی را در مورد واقعه عاشورا و تأثیرات آن جویا شده است.

قیام امام حسین(ع) در سال ۶۸۰ پس از میلاد در کربلا به عنوان نهضتی علیه ظلم و ستم صورت گرفت. نوه حضرت محمد(ص) با ۷۲ تن از یاران دلاور و اعضای خانواده، با قدرت نظامی امپراطوری مسلمانان که در آن زمان توسط یزید بن معاویه اداره می‌شد، روبه‌رو شد. امام حسین(ع) از مشروعیت بخشیدن به حکومت یزید از طریق بیعت خودداری کرد و در نتیجه، وی و گروه کوچکش به وحشیانه‌ترین شیوه به شهادت رسیدند و زنان و کودکان همراه وی در دمشق به اسارت رفتند.

با نگاهی به سطح وقایع، قیام امام حسین(ع) علیه رژیم فاسد و ظالم یزید انجام شد. با این حال، نگاه عمیق‌تر نشان می‌دهد که این واقعه، قیامی بود که ارزش‌های اسلامی، ایمان و سنت پیامبر(ص) را زنده کرد.

واقعه عاشورا با هدف رهایی مردم از فساد، فرمانبرداری از ظالم و مقابله با بازگشت به عصر جاهلیت رخ داد. پیام امام حسین(ع) به برادرش محمد بن حنفیه، هنگام خروج از مدینه، هدف ایشان را کاملاً روشن می‌کند. امام حسین(ع) می‌نویسد: «من از روی سرمستی، گردنكشی، تبهكاری و ستمگری قیام نكرده‌ام. من به دنبال اصلاح در امت جدم برمی‌خیزم. می‌بینم که اوضاع در جامعه‌ای که پیامبر(ص) به جای گذاشته تغییر کرده است و به سمت خطا و فساد پیش می‌رود. این امر برخلاف جهت مطلوب اسلام است که پیامبر(ص) تبلیغ کرده بود. من برای مبارزه با این [مفاسد] قیام می‌کنم».

این رویداد از این جهت بسیار تأثیرگذار بوده چون به دلایل شخصی صورت نگرفته است. نهضت عاشورا علیه استبداد، فساد و ظلم زمان رخ داد. این مبارزه برای آزادی و بازسازی ارزش‌های اسلامی به عنوان بالاترین ارزش‌ها در برابر خودخواهی یک حاکم فاسد انجام شد که اساساً به داشتن قدرت برای خود و خاندانش علاقه‌مند بود.

اصل قرآن، آزادی و هدف مهم نبوت، برقراری عدالت است: «ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند»(سوره حدید، آیه ۲۵)؛ جنبش امام حسین(ع) چنین ماهیتی داشت. ایشان فرمود: «من برای اصلاح جامعه مسلمان جدّم، رسول خدا(ص) قیام کردم(بحار الانوار: جلد ۴۴ ص ۳۲۹) او همچنین می‌فرماید: «اگر حاکمی ستمگر بر سر کار بیاید که حرام خدا را حلال کند، عهدهای الهی را بشکند؛ یعنی دستورات قرآن را کنار بگذارد، با سنّت رسول‌الله(ص) مخالف باشد و در بین بندگان نیز به معصیت و دشمنی رفتار کند و از این طرف هم حتّی یک نفر با قول و فعلش با او مقابله و برخورد نکند، سزاوار است خدا او را به سرنوشت ستمگر برساند»(بحار الانوار، ج ۴۴، ص ۳۸۱).

فداکاری‌های امام حسین(ع) در روز عاشورا، از همان دوران کودکی، هنگامی که با آنها آشنا شدم، زندگی من را به عنوان یک مسلمان شکل داد. امام حسین(ع) یکی از مهمترین نمونه‌هایی بود که من باید از آن پیروی کنم. می‌توانم آنچه را که از ایشان آموخته‌ام در یک جمله ساده خلاصه کنم: «كل يوم عاشوراء و كل ارض كربلاء: هر روز در عاشورا و هر سرزمینی کربلاست».

این بدان معناست که هر روز از زندگی من و زندگی یک مسلمان، روزی است که باید برای برقرار کردن ارزش‌های اسلام تلاش کنیم. همانطور که ما آنها را از قرآن و پیامبر عزیزمان آموختیم و هر سرزمینی، سرزمینی مناسب(برای برقرار کردن ارزش‌های اسلام) است. اگر من در زمانی که امام حسین(ع) برای دفاع از اسلام و ارزش‌های آن بپا خاست؛ زنده بودم، در کنار ایشان می‌ایستادم و با همان ظالم می‌جنگیدم و با کمال میل برای این ارزش‌ها جان می‌دادم.

همه مسلمانان، فارغ از هر مذهبی که خود را بدان می‌نامند، باید از عاشورا همان درس‌هایی را که من آموختم، بیاموزند. رویدادها کاملاً روشن است. امام حسین(ع) که ارزش‌های خود را از جد بزرگوارش، حضرت رسول(ص) آموخت، از ارزش‌های اسلامی در برابر ستمگری که از اسلام برای استقرار حاکمیت خاندان خود و ایجاد سلسله، بر اساس خودخواهی و علایق شخصی بهره برد، دفاع کرد.

 من با یک مسلمان سنی که با نظراتم مخالف باشد، ملاقات نکرده‌ام، جز کسانی که برای ظالمان امروز کار می‌کنند یا شست‌وشوی مغزی شده‌اند و تعداد این افراد اندک است. کمرنگ بودن گرامیداشت مراسم عاشورا در بین اهل تسنن به دلیل عدم درک اهمیت فداکاری‌های امام حسین(ع) نیست. دلیل اصلی این امر فرقه‌گرایی مذاهب و عدم وحدت بین مسلمانان است. صرف نظر از تاریخ انشعاب شیعه و سنی، اگر می‌خواهیم امروزه عاشورا به بخش مهمی از زندگی زندگی مسلمانان تبدیل شود، باید با امت خود آشتی کرده و فرقه‌گرایی را متوقف کنیم. اینکه یکی از مسلمانان خود را سنی بنامد و دیگری خود را شیعه بخواند، بر خلاف فداکاری‌های امام حسین(ع) در روز عاشورا است.

چیزی که امروزه اهمیت دارد این است که امت اسلام را پیرامون اصول امام حسین(ع) متحد کنیم نه اینکه به مراسم فتنه‌انگیز پرداخته شود و تفرقه بین ما ادامه داشته باشد. باید به شیعیان جوان بیاموزیم که هر سنی، منافق نیست و به جوانان اهل سنت یاد دهیم که شیعیان برای کشتن یا تغییر دین آنها نمی‌آیند. اگر متحد نشویم، بارها و بارها امام حسین(ع) را خواهیم کشت. «اللهم اشهد أني قد بلغت: خدایا گواه باش که من پیام را رسانده‌ام»(منقول از حضرت رسول).

شهادت امام حسین(ع) هرگز رویدادی نبود که در تاریخ نادیده گرفته شود. طبری، مورخ مشهور مسلمان نزدیک به دویست صفحه را به این ماجرا اختصاص داده است. هیچ رویداد دیگری به اندازه این واقعه مورد توجه وی قرار نمی‌گیرد. صدها کتاب برای توصیف این رویداد و توضیح آنچه اتفاق افتاده بود، اختصاص داده شد.

شاید این رویداد مهم که در روز دهم محرم رخ داد، مهمتر از آن چیزی باشد که تصور می‌شد. این حادثه درسی اساسی دارد تا به بشریت بیاموزد که جهان یک مکان گذرا است‌، موفقیت دنیوی به خودی خود یک هدف نیست و اینکه زندگی برای جلب رضایت کسی که به ما زندگی داده، مهمتر از خود زندگی است.

بشریت همیشه باید از شهادت امام حسین(ع) آگاه باشد، زیرا ما در این کره خاکی آفریده شده‌ایم تا خدا را آزادانه عبادت کنیم و بدون اختیار و آزادی انتخاب هیچ یک از اعمال، ارزشی ندارد. این همان چیزی است که امام حسین(ع) جان خود برای آن نثار کرد، به طوری که مردم در طول تاریخ درک می‌کنند که مبارزه برای آزادی، مقاومت در برابر ظلم و مبارزه با شرارت تنها راه‌هایی است که به انسان‌ها در تحقق هدف اصلی خود کمک می‌کند.

اصل آنچه اتفاق افتاد توسط حضرت زینب(س)، نماد و الگوی همه زنان که در کنار امام حسین(ع) بود و اسیر سپاه یزید شد، کاملاً درک شد. ایشان با شهامت برخاست، با یزید روبه‌رو شد و او را جلوی چشمش محکوم کرد. وقتی یزید ادعا کرد که اختیار تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت اسرای زن را دارد، حضرت زینب(س) با انتقاد شدید از وی پاسخ داد: «شما، فرمانده‌ای مقتدر هستید، به ناحق ناسزا می‌گویید و با اقتدار خود ظلم می‌کنید».

این اظهار نظر بخشی از خطبه معروف حضرت زینب(س) است که در آن یزید و بسیاری از اقدامات وی را محکوم و به طور خاص بر رفتار وی با اهل بیت پیامبر(علیهم‌السلام) تمرکز کرد.

مناسک مربوط به عاشورا در لبنان هم نبرد عدالت علیه فساد و هم لحظه‌ای کلیدی در تاریخ شیعه را گرامی می‌دارد؛ لحظه‌ای قدرتمند که لحظات بعدی آن با «الگوی اصلی آزار و شکنجه، محرومیت و رنج» مشخص می‌شود. در واقع، هم علما و هم مسلمانان شیعه غالباً عاشورا را الگوی فرهنگی و اساسی برای تشیع می‌دانند.

روایات، معانی و اعمال مشترک مربوط به عاشورا برای ساختن هویت جمعی شیعی بسیار مهم است. در لبنان، کشور محل تولد من، مراسم بزرگداشت عاشورا در دهه‌های اخیر دستخوش تغییراتی شده است، از آیینی که بر عزاداری متمرکز است گرفته تا تجمعات بزرگ.

این تحول با بسیج اسلامی شیعه لبنان در قالب جنبش حزب‌الله همراه بود که اواخر دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. این جنبش با انگیزه‌ای که تا حدی از موقعیت حاشیه‌ای بسیاری از شیعیان در لبنان برآمده بود، با اتفاقات متعددی به ویژه اشغال جنوب کشور توسط اسرائیل که در ماه مه ۲۰۰۰ به پایان رسید، تسریع شد.

یکی از جنبه‌های کلیدی جنبش حزب‌الله، تأکید بر اصلاحات دینی بود که بیشتر آن حول محور عاشورا متمرکز بود و به ویژه پیوند صریح تاریخ عاشورا با یک گفتمان کنشگر معاصر.

سال گذشته پرچم‌های سیاه عاشورا بر فراز محله شیعیان در نزدیکی بیروت به چشم می‌خورد. مردان جوان نیز پیراهن مشکی بر تن داشتند زیرا عاشورا معمولاً فرصتی برای عزاداری است.

با این حال، سال گذشته، راهپیمایی‌ها و مراسم معمول سینه‌زنی و عزاداری که به یاد امام حسین‌(ع) صورت می‌گرفت، به دلیل شیوع کرونا انجام نشد.

این بالاترین مقامات مذهبی شیعه در لبنان و نمایندگان سیاسی آنها حزب‌الله و جنبش أمل بودند که این شیوه‌نامه‌ها را صادر کردند. در این زمان همه‌گیر، امکان زیارت عتبات مقدس در عراق نیز وجود ندارد.

عاشورا دهمین روز از ماه محرم است و شیعیان لبنان، مراسم بزرگداشت در تمام ۱۰ روز منتهی به روز شهادت امام حسین(ع) را گرامی می‌دارند این چند روز، دوره غم و اندوه است.

عزاداران زن و مرد به‌طور سنتی برای نوحه‌های غم‌انگیز و مراثی‌ای که به یاد شهادت امام حسین(ع) اجرا می‌شود، در مساجد گرد هم می‌آیند و با نوای «یا حسین(ع)» سوگواری می‌کنند. همچنین، علما درباره شخصیت و جایگاه امام حسین(ع) در اسلام و تاریخ قیام آن حضرت سخنرانی می‌کنند. در لبنان، امام مسجد نبرد کربلا را بازگو می‌کند تا مخاطب، رنج و اندوهی که امام حسین(ع) و خانواده‌اش متحمل شده‌اند، به یاد آورد.

انتهای پیام/