فرقه نیوز- عرفان های نوظهور، یوگا امروزه در کشور ایران از فضای کتابخانه و باشگاه های ورزشی گذشته و به محیط کوچه و بازار و محیط کار و اماکن آموزشی و مدارس رسیده است. بسیاری از مردم، به‌ویژه جوانان یوگا را می‌شناسند و تعداد قابل توجهی از یوگاکارها، از یوگا به عنوان راه حقیقت‌خواهی و طریق ورود به عالم معنا نام می برند و از تاثیرات مثبت آن بر زندگی می‌گویند.
با سیری گذرا در فضای مجازی، روشن می‌شود که یوگا به زبان فارسی حجم بالایی را به خود اختصاص داده است؛ به گونه ای که با جست‌وجوی ساده اینترنتی در مورد واژه یوگا، بیش از دو میلیون و پانصد هزار یافته به فارسی، پیدا می‌شود و بیش از هزار مطلب به زبان فارسی در سایت‌ها و وبلاگ‌ها یافت می‌گردد و 45 پایگاه الکترونیک مستقل،برای تبلیغ یوگا در فضای سایبری عرض اندام می‌کنند. به‌علاوه بیش از 250 عنوان کتاب و 399 پایان‌نامه و مقاله در مورد یوگا درکتابخانه ملی جمهوری اسلامی به ثبت رسیده است. اما براستی یوگا چیست؟ آسیب های آن کدام است؟ در این سلسله نوشتار سعی میکنیم خلاصه به این سوالات پاسخ گوییم.
موضع گیری دوگانه
مروّجان داخلی یوگا در مواجهه با منتقدین ادعا می کنند که یوگا فقط ورزش است و با اعتقادات اسلامی کاملاً همسوست؛ اما در حلقه های بالاتر یوگا و خصوصاً در کتاب هایی که مبانی یوگا را توضیح داده اند، بسیاری از مسلمات دینی و اسلامی نفی می شود و یوگا به عنوان «جایگزین دین» که می تواند انسان ها را به سعادت و تعالی برساند، معرفی می شود؛ مثلاً در کتاب گنجینه اسرار یوگا به قلم سید جلال الدین موسوی نسب (پدر یوگای ایران که نظریاتش در باب یوگا برای طرفداران آن حرف آخر محسوب می شود)، به کرّات از عرفان بودن یوگا سخن رفته است. وی تصریح می کند که «یوگا و عرفان یکی است و به علم خداشناسی و علم روح شهرت دارد.»( گنجینه اسرار یوگا، ص40)
در جای دیگر می گوید: « عرفان اسلامی همان‌گونه خداجویی دارد که یوگا».( همان، ص 64). وی به شدت با ورزش خواندن یوگا مخالف است و می گوید که یوگا به عنوان یک آیین و عرفان باید مطرح شود: « معتقدم آن هایی که یوگا را ورزش می‌نامد، به فرهنگ خیانت می کنند تا دشمنان ملی را شاد کنند.» او معتقد است که ادیان الهی ازجمله دین اسلام، ناقص بوده اند و یوگا آیین کامل است: « تمام ادیان از جمله اسلام و مسیحیت متناسب با زمان و شعور انسان هر یک درک خاصی از عملکرد ذهن داشته اند که اغلب نارسا بوده و موجب اختلاف شده است.»(همان، صص 48 و 62)
وی ضمن این که اسلام را نارسا معرفی می‌کند، صریحاً به اذکار شرک‌آلود که هندویسم در تقدس شیوا ـ یکی از خدایان هندو ـ به کار می‌برد، توصیه می کند و می گوید که ذکر « ام ناما شیوایا»( Om Namah Shivaya، یعنی من در مقابل شیوا سر تعظیم فرود می آورم) دارای اثر خاص روحی است.(همان ص 116)
بعضی به غلط می‌گویند که یوگا تنها یک ورزش است، در حالی که همان ادعایی را که پیامبران الهی در باب سعادت انسانها ادعا کرده اند، رهبران یوگا درباره سعادت بخشی آدمیان ادعا کرده و به خود نسبت میدهند و حتی بعضی از رهبران یوگا در ایران قدمی فراتر نهاده و مکتب نجاتبخش اسلام را ناقص معرفی کرده و یوگا را به عنوان راهی کاملتر تبلیغ می‌کنند
او هم‌چنین از نماد سواستیکا که نماد تناسخ است و در شیطان پرستی هم جایگاهی ویژه دارد، با قداست یاد می کند و می‌گوید که این سمبل، مبارک و سعید است.(همان، ص 186) این کتاب یکی از 250 عنوان کتابی است که در ترویج یوگا به زبان فارسی نوشته شده و شش بار تجدید چاپ شده است.
تاریخچه یوگا
پتنجلی مۆسس یوگا حدود قرن دوم پیش از میلاد، مبانی و مسائل مربوط به یوگا را مدون کرده است.( تاریخ جامع ادیان ،جان بایر ناس،ترجمه علی اصغر حکمت، 1387، ص 269؛ یوگا سوتره های پتنجلی، سوامی ساتیاناندا، جلال موسوی نسب، ص 26) لازم به ذکر است که در مورد زندگی پاتانجلی و همین طور تاریخ دقیقش اطلاعات قطعی در دست نیست. (ر.ک: تاریخ فلسفه شرق، راداکریشنان، ص 246) او در کتاب مشهور خود موسوم به یوگاسوترا، مراحل مربوط به مشهورترین طریق یوگا (راجا یوگا) را تبیین نموده است.( ساتیش چاندرا چاترجى و دریندرا موهان داتا، معرفى مكتب هاى فلسفى هند، فرناز ناظرزاده كرمانى، ص 545) یوگا سوتره که شامل 996 سوتره است، دقیق ترین و علمی ترین متنی می‌باشد که تا به حال در مورد یوگا نوشته و در چهار فصل تنظیم شده است.
فلسفه نظری سانکیهه که یکی از مکاتب فلسفی هند است، اساس و پایه یوگا می‌باشد.( فرهنگ ادیان جهان ، جان هیلنز، ص 695) ریشی کاپیلا، فلسفه سانکیهه را پایه ریزی کرد. یوگا در حقیقت، جلوة عملی این فلسفه است.
یوگا در نگاه رهبرانش!
استادان برجسته یوگا، در توضیح یوگا می گویند: برای رسیدن به تعالی، باید جسم و روح انسان یکی شود. در این صورت است که آدمی به کمالات انسانی، تهذیب اخلاق و سلامت جسم و ذهن نایل می‌شود ... در یوگا ادعا می‌شود که انسان از طریق یوگا به خودآگاهی رسیده، به خویشتن خویش پی می‌برد و به شناخت و دیدن حقیقت توانمند می‌شود.( یوگای پیشرفته، ص 14)
مروجان اصلی یوگا این مکتب را نه فقط یک ورزش، بلکه راهی برای وصول به حقیقت می‌دانند، مفهوم یوگا بسیار عمیق‌تر از آن است که بین عوام شایع می‌باشد: عده‌ای آن را ورزش می‌دانند و گروهی فکر می‌کنند با یوگا می‌توانند به زیبایی و تناسب اندام برسند؛ ولی هدف یوگا از موارد مذکور متعالی‌تر است. شخص، ضمن خودشناسی به سلامت جسم و ذهن نایل گشته، نهایتاً به آرامش درون دست می‌یابد.(همان ص 114)
فرایند یوگا را هشت مرحله شمرده‌اند(یوگا سوتره های پتنجلی، ص29)
یاما (اعمال و رفتاری که عموم باید انجام دهند)؛ نیاما (اعمال و روش‌های شخصی)؛ آسانا (حرکات)؛ پرانایاما (کنترل تنفس)؛ پراتی‌هارا (اعمال فکری و کنترل احساسات)؛ دهارانا (تمرکز)؛ دیانا (مدی‌تیشن) و سامادهی (خودشناسی و حقیقت).( معرفى مكتب هاى فلسفى هند، ص 568؛ یوگای پیشرفته، ص 19 ؛ تاریخ جامع ادیان،.ص 270)
مروّجان داخلی یوگا در مواجهه با متدیّنان و علما ادعا می‌کنند که یوگا فقط ورزش است و با اعتقادات اسلامی کاملاً همسوست؛ اما در حلقه های بالاتر یوگا و خصوصاً در کتاب هایی که مبانی یوگا را توضیح داده اند، بسیاری از مسلمات دینی و اسلامی نفی می شود و یوگا به عنوان «جایگزین دین» که می تواند انسان ها را به سعادت وتعالی برساند، معرفی می شود
در یوگا، انجام دادن سه مرحلة اول، مورد اهتمام همگانی است و با هدف سلامت جسمی و تفکر آگاهی‌ساز، بدان‌ها عمل می‌شود. در مرحله اول (یاما) دسته‌ای از دستورات همگانی از جمله صداقت، پرهیز از دزدی، محدودیت در عمل جنسی، دوری از مال و ثروت و هواهای نفسانی توصیه می‌شود.
در قدم دوم (نیاما) مجموعه‌ای از قوانین و عادتهای نیکو و خلقیات پسندیده تعقیب می‌شود که شامل روش‌های پروراندن احساسات و عواطفاست؛ مانند: قناعت، ریاضت، خودآگاهی و اعتقاد به خدا.
مرحله سوم (آسانا) شامل نگهداری بدندر حالات ویژه به منظور رشد و پیشرفت جسم و آرامش فکر است که پاکیزگی در مجرای کانال‌ها و رسیدن نیروی حیاتی به جسم و ذهن، هدف این مرحله است. هدف اساسی در آسانا نظم و سامان دادن به بدن است(معرفى مكتب هاى فلسفى هند، ص 566). شرح روش‌های یوگا را می‌توان در کتاب‌های متعدد هندو، از قبیل وداها، اوپانیشادها، بهگودگیتا و تانتراها دید.(یوگا، جیمز هویت، ص 14)
انتهای پیام/
