زمانی که در اروپا دین گرایان را ضدعقل می دانستند، علامه دین را با عقل جلو برد

به گزارش فرقه نیوز و به نقل از خبرگزاری شبستان، همایش بزرگداشت روزجهانی فلسفه با عنوان «عقلانیت و اعتدال در جهان معاصر» عصر دوشنبه، 24 آبان ماه با حضور دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، آیت الله سید مصطفی محقق داماد، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دکتر محمد لگنهاوزن، دکتر یوسف اباذری، دکتر محسن جوادی برگزار شد.

بر پایه این گزارش، پرفسور لنگنهاوزن، طی سخنانی به ارایه مباحث خود پرداخت و با اشاره به شخصیت علامه طباطبایی(ره) اظهار کرد: او کسی بود که تعادل عقلی را در مورد امور دینی جلو برد. این در حالی است که بین جنگ جهانی اول و دوم وقتی که ملی گرایی در اروپا داغ بود طی اعلامیه عنوان کردند که هر کسی که کشیش، راهب یا راهبه است باید قسم بخورد که مبارز ضد عقل گرایی شود و این از آن جهت بود که معتقد بودند که ما هیچ نیازی به وحی نداریم و بر اساس عقل محض جلو می رویم. آن زمان حتی می گفتند کتاب مقدس نخوانید! اما در دوره بعد تحولاتی ایجاد شد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به تلاش علامه طباطبایی(ره) برای ایجاد تعادل عقلانیت اشاره کرد و گفت: با این حال و با وجود دفاع علامه از این رویکرد، برخی مسایل مثل نماز یا معاد را نمی توان با عقل اثبات کرد. اساسا بسیاری از مباحث فلسفه دین نتیجه ای است از مباحث و سوالاتی از جمله اینکه چه طور می توانیم باورهایمان را نسبت به خدا و دین توجیه کنیم. این مساله از جمله مواردی است که در مورد براهین سنتی در آثار هیوم و کانت وجود دارد.

این پژوهشگر ادامه داد: برخی در این میان گفتند عقل به درد نمی خورد و ما به دنبال توجیه معرفت شناحتی برای وجود خدا نیستیم ولی در عین حال می گویند که ما استدلال می کنیم و از سوی دیگر برخی هم می گویند دین برای دل است و عقل باید کار خودش را بکند. دیدگاه های مختلفی وجود دارد اما نباید هرگز این دیدگاه ها و یا کسانی که آنها را مطرح می کنند دور بیندازیم یا بگوییم بد هستند. آنها بر این عقیده استوار هستند و نظر خود را گفته اند.

 این گزارش می افزاید: در ادامه دکتر محسن جوادی، عضو هیات علمی دانشکده الهیات قم با موضوع «اعتدال یا میانه روی در فلسفه اخلاق» به سخنرانی پرداخت که در ادامه به بخش هایی از آن اشاره می شود.

وی در ابتدای مباحث خود با اشاره به روایتی که در بخش اول اصول کافی آمده است، اظهار کرد: در این روایت آمده است که خداوند جبرییل را بر آدم نازل کرد و جبرییل گفت: من مامورم که تو را مخیر از سه چیز سازم. یکی را انتخاب و آن دو را واگذار . آدم از میان عقل، دین و حیا، عقل را انتخاب کرد و جبرییل به آن دو گفت بازگردید اما آن دو پاسخ گفتند که ما مامور هستیم که هر جا عقل باشد از او پیروی کنیم.

جوادی ادامه داد: حیا به عنوان «راس المکارم» معرفی می شود لذا به یک معنا دین و ایمان و اخلاق فرع تعقل هستند. ظاهر روایت می گوید اخلاق و دین با عقل هستند. این مساله در روایات فراوانی نیز آمده است. اما در اینجا چنین مقدمه ای را عنوان کردم تا در مورد فهم اعتدال و میانه روی در باب اخلاق سخن بگویم.

وی با بیان اینکه اخلاق ارسطویی بسیار مورد قبول سنت اخلاق اسلامی قرار گرفته است، تاکید کرد: میانه روی و اعتدالی که از آن سخن می گوییم به نظر برخی کار ساده ای می آید و نیاز به تعقل ندارد در حالی که چنین نیست و اتفاقا این دو به تعقل وصل هستند.