معنویت مدرن و چگونگی نفوذ به قلب اسلام

روشنفکران دینی به انگیزه احیا، روز آمدکردن و بازسازی اندیشه های دینی، همواره درصدد ایجاد آشتی میان سنت و تجدد بوده اند و در این راستا به راهکارهای گوناگون متوسل شده اند.

"نظریه معنویت"،"پروژه عقلانیت و معنویت"،"معنویت عقلانی" و "معنویت مدرن"، همه عناوینی از آخرین و تازه ترین رویکردی است که در راستای هدف فوق، تدوین و به بازار اندیشه عرضه شده است .

روشنفکران دینی کشور ما، مبانی و مولفه های اصلی معنویت را از غرب گرفته و سعی بر تطبیق آن ها بر فرهنگ دینی و کشور ما دارند.

 اگر فرایند روشنفکری را بعد از انقلاب بزرگ ایران بررسی و رصد کنیم خواهیم دید اغلب روشنفکران مطرح ما مانند: دکتر سروش، مجتهد شبستری و مصطفی ملکیان درصدد بیان و تقریر مولفه های مشترکی برای معنویت مدرن و دین جدید و یا دینی که خود را با مولفه های مدرنیته و دنیای امروز تطبیق دهد، بوده و هستند.

دلیل و انگیزه این اقدام را می توان ایجاد سازش و تطبیق بین عقل و دین و نیز جستجوی طرحی برای تقلیل دردها دانست .
اوج تنظیم و تنسیق معنویت مدرن یا جدید به عنوان یک نظریه منسجم بوسیله آقای مصطفی ملکیان در چند سال اخیر در لابه لای سخنرانی ها، مقالات و کتب متعدد مطرح شده است.

این نظریه(معنویت مدرن) بستری مناسب برای رشد و نمای عرفان های نوظهور وارداتی درکشور است و به نحوی مبانی فلسفی و روان شناختی این طیف از رویکردهای معنوی را مهندسی و تئوریزه می نماید.

معنویت نحوه مواجهه با جهان هستی است که در آن، شخص روی هم رفته با رضایت باطن زندگی می کند و دستخوش اضطراب، دلهره و نومیدی نمی شود.

معنویت مدرن در راستای پاسخ به نسبت میان عقل و دین و جمع سنت و تجدد شکل گرفته است. رهیافت معنویت مدرن برآیند ادراک دو ضرورت است: ضرورت مدرن بودن و ضرورت فرا رفتن از مادیت و توجه به ساحت های برتر وجود انسان .

نقطه مقابل معنویت مدرن معنویت دینی می باشد. معنویت دینی، دو تفاوت اساسی با معنویت مدرن دارد: اول، تفاوت روشی است؛ معنویت دینی، علاوه بر عقل آدمی از وحی الهی و ایمان دینی در شناخت معنویت و چگونگی دست یابی بدان بهره می برد؛ لکن معنویت مدرن، تنها از عقلانیت خود بنیاد برای شناخت معنویت استفاده می کند و وحی الهی و ایمان دینی را به عنوان منبع معرفت نمی پذیرد.

 دوم، تفاوت معرفتی است؛ معنویت مدرن، با توجه به آسیب های مدرنیته، همچون بحران هویت، بحران اخلاق، بحران محیط زیست و بحران خانواده، به سمت معنویت رو آورده تا احساس آرامش از دست رفته را در کنار آسایش مدرن فراهم سازد؛ ولی معنویت دینی می خواهد جهانی معنوی برای بشر بسازد که علاوه بر تأمین آرامش، آسایش بدون بحرانهای هویت و اخلاق و خانواده و محیط زیست را نیز فراهم سازد؛ همچنین معرفت جدیدی از معنویت و جهان معنا و نیز تکامل آدمیان به سوی قرب الهی را برای انسان به ارمغان آورد .

در چند سال اخیر شاهد بوده ایم که عرفان های کاذب و بدلی در قالب ورزش های فکری و روانی مانند یوگا، کتاب های تکنولوژی ذهن و عشق درمانی، فیلم های مستند و سینمایی، موسیقی، انرژی درمانی، رمان های بی سر و ته که در آن جادو و خرافه تقدیس می گردد و مخاطب خود را با دل سپردن به نیروهای خارق العاده در دل طبیعت و شانس، آرام و دلخوش می سازد و همچنین فرقه های دروغین و بی محتوایی که در قالب صوفی گری و درویش مآبی و یا رنگ و لعاب های امروزی پسند، بروز و ظهور یافته اند، یک هدف دنبال می شود و آن اصالت لذت به اسم معنویت و معناگرایی است.