سیره عملی عارفان حقیقی

به گزارش بخش تصوف پایگاه خبری-تحلیلی فرقه نیوز؛ اهمیت قرآن کریم در طی کردن سلوک عرفانی امام خمینی(ره) و شاگردان آن حضرت به نحوی بوده است که از آن می توان به عنوان سیره عملی عارفان حقیقی نام برد که این موضوع هیچ جایگاهی در سلوک پوشالی تصوف فرقه‌ای ندارد.

امام خمینی (ره) به دلیل جمع بین عرفان و سیاست، تحول‌ عظیمی در مسلک عرفان اسلام ناب محمدی به وجود آورد و به صوفیان عارف نما ثابت کرد پیوند دین و سیاست بر مبنای احکام قرآن کریم و مکتب اهل بیت به وجود آمده است تا سالک با حضور در متن جامعه بر مبنای رفتار قرآنی طی طریق کند.

امام عشق و عرفان (ره) این وارث به حق انبیاء و اولیاء و سرسپردۀ مکتب اهل‌بیت ‌ (علیهم السلام) با استفاده از نفحات جان‌بخش قرآن کریم و سیرۀ پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و ائمۀ معصومین (علیهم السلام) و نیز با استفاده از محضر عارفان سالک و عالمان عامل همچون: آیت الله شاه‌آبادی و میرزا جواد آقای تبریزی تعالیم و آموزه‌های عرفانی و حکمی اسلامی را آموختند و عاقبت با طی منازل سیر و سلوک، در مرتفع‌ترین مقامات عرفانی قرار گرفته و صاحب نظر شدند و میراث علمی و شاگردان کم‌نظیری از خویش باقی گذاشتند.

شاگردان آن حضرت در هشت سال دفاع مقدس ثابت کردند سالک حقیقی در عمل طی طریق می‌کند و به مولای خود اقتدا می‌کند. این موضوع برخلاف سلوک پوشالی تصوف فرقه‌ای است که در عمل پر از خالی است و آموزه‌های قرآنی در آن جای ندارد و فقط با بکار بردن اصطلاحات خاص پیروان خود را به گمراهی هدایت می‌کنند. امام خمینی (ره) در این باره می‌فرمایند «چنان چه در بعضی اهل عرفان اصطلاحی دیدیم، اشخاصی را که این اصطلاحات و غور در آن، آن‌ها را به ضلالت منتهی نموده و قلوب آن‌ها را منکوس و باطن آن را ظلمانی نموده و ممارست در معارف موجب قوّت آنانیت و انیت آن‌ها شده و دعاوی ناشایسته و شطحیات ناهنجار از آن‌ها صادر گردیده است و نیز در ارباب ریاضات سلوک اشخاصی هستند که ریاضت و اشتغال آن‌ها به تصفیۀ نفس، قلوب آن‌ها را منکدرتر و باطن آن‌ها را ظلمانی‌تر نموده.» [1]

درعرفان ناب اسلامی امام خمینی (ره) منبع اصلی طی طریق سالک، قرآن کریم است «قرآن این کتاب معرفة‌الله و طریق سلوک به او، با دست دوستان جاهل از طریق خود به انحراف و انزوا کشیده شد و آرای انحرافی و تفسیرهای به رأی که آن همه ائمۀ اسلام (علیهم السلام) از آن نهی فرمودند، در آن راه یافت و هر کس با نفسانیت خود در آن تصرّف نمود. این کتاب عزیز در محیطی و عصری نازل شد که تاریک‌ترین محیط و عقب‌افتاده‌ترین مردم در آن زندگی می‌کردند، و به دست کسی و قلب الهی کسی نازل شد که زندگی خود را در آن محیط ادامه می‌داد، و در آن حقایق و معارفی است که در جهان آن روز چه رسد به محیط نزول آن سابقه نداشت و بالاترین و بزرگ‌ترین معجزۀ آن همین است. آن مسائل بزرگ عرفانی که در یونان و نزد فلاسفۀ آن سابقه نداشت و کتب ارسطو و افلاطون، بزرگ‌ترین فلاسفۀ آن عصرها از رسیدن به آن عاجز بودند، و حتّی فلاسفۀ اسلام که در مهد قرآن کریم بزرگ شدند و از آن استفاده‌ها نمودند، به آیاتی که صراحت زنده بودن همۀ موجودات جهان را ذکر کرده، آن آیات را تأویل و از قرآن کریم گرفته‌اند، و مسائل عرفانی به آن نحو که در قرآن کریم است در کتاب دیگر نیست. و این‌ها معجزۀ رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) است که با مبدأ وحی آن طور آشنایی دارد که اسرار وجود را برای او بازگو می‌نماید و خود با عروج به قلۀ کمال انسانیت، حقایق را آشکار و بدون هیچ حجاب می‌بیند و در عین حال، در تمام ابعاد انسانیت و مراحل وجود، حضور دارد و مظهر اعلای «هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن» می‌باشد، و می‌خواهد همۀ انسان‌ها به آن برسند و چون نرسیده‌اند، گویی رنج می‌برند، و شاید «طه ما انزلنا علیک القرآن لتشقی» اشارۀ لطیفه‌ای به آن باشد و شاید «ما اوذی نبی مثل ما اوذیت» نیز مربوط به همین معنی باشد.» [2]

اهمیت انس با قرآن در عرفان اسلامی امام خمینی (ره) به حدی است که آن حضرت در نامه‌ای به مرحوم حاج سیداحمد خمینی، چنین می‌نگارند: «فرزندم! با قرآن این بزرگ کتاب معرفت آشنا شو، اگر چه با قرائت آن؛ و راهی از آن به سوی محبوب باز کن و تصوّر نکن که قرائت بدون معرفت، اثری ندارد که این وسوسۀ شیطان است. آخر، این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس، و نامۀ محبوب، محبوب است، اگر چه عاشق و محب مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حبّ محبوب که کمال مطلوب است، به سراغت آید و شاید دستت گیرد. ما اگر در تمام لحظات عمر به شکرانۀ این که قرآن کتاب ما است، به سجده رویم، از عهده برنیامده‌ایم. پسرم! دعاها و مناجات‌هایی که از ائمۀ معصومین (علیهم السلام) به ما رسیده است، بزرگ‌ترین راهنماهای آشنایی با او جل‌ و علا است و والاترین راه¬گشای عبودیت و رابطۀ بین حق و خلق است و مشتمل بر معارف الهی و وسیلۀ اُنس با او است و ره‌آورد خاندان وحی است و نمونه‌ای از حال اصحاب قلوب و ارباب سلوک است. وسوسه‌های بی‌خبران، تو را از تمسّک به آن‌ها، و اگر توانی از انُس با آن‌ها، غافل نکند. ما اگر تمام عمر به شکرانۀ آن که این وارستگان و واصلان به حق، ائمۀ ما و راه نمایان نمایند، به نیایش برخیزیم، از عهده برنخواهیم آمد.» [3] ایشان در جای دیگر می‌فرمایند: «از قرآن دور نیفتیم، در این مخاطبۀ بین حبیب و محبوب، و مناجات بین عاشق و معشوق، اسراری است که جز او و حبیبش کسی را بر آن راه نیست، و امکان راه یافتن نیز نمی‌باشد ... و شمه‌ای از این اسرار به وسیلۀ اهل‌بیت وحی که از سرچشمۀ جوشان وحی آنان جاری شده، به دیگران به قدر استعداد می‌رسد و گویی بیشتر مناجات‌ها و ادعیه‌ها برای این امر انتخاب شده است.» [4]

تاکید امام خمینی (ره) در اهمیت طی طریق سالک با قرآن به‌اندازه‌ای بود که تاثیرات بسزایی در عملکرد شاگردان حقیقی آن حضرت گذاشت به گونه‌ای که شهدای هشت سال دفاع مقدس در وصیت نامه خود آن را برای بازماندگان خود به ارمغان گذاشتند که در آخر به چند نمونه آن اشاره خواهیم کرد:

شهید سیداحمد قدم‌گاهی: شما‌ای برادران عزیزم و امیدهای من! از شما تقاضا دارم که با قرآن، ارتباط بیشتری پیدا کنید تا با خداوند، بهتر آشنا شوید و بهتر به گفته‏ی آن عمل‏کنید.

شهید عباس محزونی: قرآن را که راهنمای مسلمانان است، سرلوحه‏ی کارهایتان قرار دهید.

شهید موسی آقایی: برادران و خواهران! راه را قرآن به ما نشان داده. منحرف نشوید و راه صراط مستقیم را پیدا کنید

شهید مرتضی موحدی: اگر می‏خواهید خدا با شما صحبت کند، قرآن بخوانید

شهید محمد وکیلی: سعی کنید تاآنجاکه ممکن است به دستورات به قرآن عمل کنید تا در هر دو دنیا، سربلند و پرافتخار باشید

شهید غلام محمد پای رنج: با قرآن، زیاد مأنوس باشید

پی نوشت:

[1]. بدیعی، محمد؛ نامه‌های عرفانی امام خمینی (ره) ؛ ناشر تشیع.

[2]. سعادتمند. رسول، نامه‌های عرفانی، عاطفی و خانوادگی امام خمینی (ره) ، انتشارات تسنیم.

[3]. همان.

[4]. همان.