فرقه گرایی؛ آفت بزرگ و عامل افزایش تنش در خاورمیانه

به گزارش فرقه نیوز؛ وحدت جهان اسلام در شرایط کنونی ضرورتی انکارناپذیر است؛ چرا که دولت ها و ملت های اسلامی در سایه اتحاد و انسجام و در پرتو تعالیم قرآن کریم و دین مبین اسلام می توانند سرنوشتی سعادتمندانه و قدرتمندانه داشته باشند.


دشمنان برای ایجاد تفرقه میان مسلمانان از یک طرف و ساده لوحی برخی از سران کشورها از طرف دیگر سبب شکاف میان پیروان مذاهب اسلامی شده و وحدت اسلامی را به عنوان مانع جدی هدف قرار داده و به گروه گروه کردن مسلمانان پرداخته اند که نمونه بارز این فرقه گرایی را می توان در منطقه خاورمیانه دید که آتش جنگ و خونریزی را در این منطقه شعله ور کرده است و این فرقه گرایی و اختلاف کاهش پیدا نمی کند مگر اینکه دولت های منطقه با عزمی جدی و در سایه گفت وگو اختلاف ها را کنار بگذارند.

ایران یکی از کشورهایی بوده که در مواقع مختلف عزم جدی خود را برای جلوگیری از فرقه گرایی در منطقه نشان داده است و این امر در دولت یازدهم و در سایه هکاری با کشورهای منطقه نمود بیشتری داشت.

حسن روحانی در تماس تلفنی با «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر، فرقه گرایی را از آفت های بزرگ و برهم زننده امنیت منطقه برشمرد و گفت: «ما می خواهیم جهان اسلام که از چند دستگی رنج می برد به سمت صلح و برادری گام بردارد و در این راستا آماده مذاکره با هدف رسیدن به توافقی واقعی هستیم».

همچنین رییس جمهوری در سخنرانی خود در هفتاد و یکمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «ایران با هرگونه فرقه گرایی و دامن زدن به اختلافات مذهبی مخالف است. مسلمانان، اعم از شیعه و سنّی قرنهاست که در کنار یکدیگر، با احترام و اتّحاد، برادرانه زندگی کرده و خواهند کرد. تبدیل تفاوت های مذهبی به تقابل های پر تنش، از مطامع سیاسی برخی کشورها سرچشمه می گیرد که می‌کوشند با پوشش‌های مذهبی، قدرت طلبی خود را پنهان سازند. ایران برای حل معضلات منطقه، حفظ تمامیت ارضی کشورها، عدم ‌تغییر مرزها، حق حاکمیت ملت‌ ها بر سرنوشت خود و عدم استفاده از زور را ضروری می‌شمارد و بر استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای حل تعارضات تأکید می نماید.»

این سخنان رییس جمهوری به خوبی گویای تصمیم ایران برای حل مسالمت آمیز فرقه گرایی در منطقه است و امید می رود که در سایه سیاست های خارجی دولت دوازدهم در منطقه در آینده ای نزدیک شاهد کاهش و از میان رفتن جنگ و خونریزی در منطقه باشیم.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به سبب افزایش آفت فرقه گرایی در خاورمیانه و بررسی سیاست های دولت یازدهم و تدابیر دولت دوازدهم درباره کاهش خطر آن با «صباح زنگنه» کارشناس ارشد مسایل بین الملل و خاورمیانه و «اردشیر پشنگ» پژوهشگر مسایل خاورمیانه و روابط بین الملل به گفت وگو پرداخت.

**فرقه گرایی؛ سبب تنش و درگیری و از میان بردن فرصت های رشد و توسعه
زنگنه با اشاره به فرقه گرایی در منطقه گفت: زندگی کردن در یک منطقه نیازمند شناخت عناصر تشکیل دهنده آن و تلاش برای یافتن زمینه های مشترک زندگی مسالمت آمیز و سازنده در آنجا است. هر کجا که فرقه یا جماعت خاصی با اندیشه غلبه بر دیگران و یا در اندیشه به وجود آوردن زمینه ای برای بهره مندی از امکانات موجود در آن منطقه بیش از بقیه باشند، باعث ایجاد تنش و اخلاف می شود.

کارشناس ارشد مسایل بین الملل فرقه گرایی مذهبی، نژادی و ... را در یک راستا دانست و اظهار داشت: اگر مبنای هر فرقه ای بر برتری جویی آنها از دیگران باشد باعث تنش و درگیری و از میان بردن فرصت های رشد و توسعه در منطقه می شود و هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد که کدام فرقه بر اساس چه اندیشه ای به وجود آمده است.

**فرقه گرایی؛ عامل افزایش تنش و رقابت در خاورمیانه
پشنگ فرقه گرایی را یکی از مبحث های بسیار جدی در خاورمیانه دانست و بیان داشت: در سال های گذشته این موضوع یک بار دیگر در متن تحول های منطقه قرار گرفته و عامل افزایش تنش و رقابت و درگیری میان گروه ها با هویت های مختلف قومی، سیاسی، ایدئولوژی و ... شده است.

پژوهشگر مسایل خاورمیانه درباره علت های رشد فرقه گرایی در خاورمیانه یادآور شد: از مهمترین دلیل هایی که فرقه گرایی در منطقه خاورمیانه رشد کرده این است که از یک طرف مساله دولت – ملت سازی و به ویژه حقوق شهروندی که در برگیرنده همه هویت های درون یک واحد سیاسی بوده حل نشده و از طرفی دیگر در منطقه از سوی گروه ها و کشورهای مختلف نوعی اجماع و تفاهم گفتمانی به وجود نیامده است؛ یعنی موج ناسیونالیسم نه تنها به صورت بسیار قدرتمند وجود دارد بلکه همچنان این موج احیا و بازتولید می شود. همچنین موج افراطی مذهب گرایی؛ یعنی تفسیرهای رادیکال از مذهب نیز همچنان وجود دارد.

وی در ادامه افزود: حل نشدن بحران های متعدد در خاورمیانه و باقی ماندن بحران های تاریخی و ساختاری از یک طرف و از طرفی دیگر تغییر و تحول هایی که در عرصه بین الملل و منطقه اتفاق افتاده، باعث افزایش تعارض های منطقه شده است و به همین دلیل ها بوده که خاورمیانه با انقلاب هایی همچون بهار عربی مواجهه می شود اما به سبب نبود زیرساخت های لازم این انقلاب ها به بحران و بی ثباتی تغییر پیدا می کند و همه این عوامل باعث می شود تا فرقه گرایی روز به روز بیشتر شود.

**دولت ها و اتکاء به اندیشه اصیل اسلامی برای مبارزه با فرقه گرایی
زنگنه فرقه گرایی را یکی از آفت های بزرگ در خاورمیانه دانست و گفت: مهمترین کشوری که بر این فرقه گرایی دامن می زند عربستان است. این کشور با اعمال قدرت زور و نفی همه مذهب های اسلامی می خواهد بر همه کشورهای دیگر در منطقه تسلط پیدا کند و با اعزام نیرو به بحرین، تلاش برای تصرف یمن و ایجاد درگیری با قطر همچنان راه خود را ادامه می دهد.

این کارشناس خاورمیانه در ادامه افزود: دولت های منطقه باید به بررسی روند تاریخی فرقه گرایی در منطقه دست بزنند؛ چرا که فرقه گرایی در تمام زمینه ها تاثیرگذار است و تنها به یک جنبه بسنده نخواهد کرد و می خواهد که حاکمیت نارسای خود را اعمال کند. از این رو دولت ها باید مرکزهای تاثیرگذار فکری و وابسته به فرقه های خاص که باعث ایجاد تنش و درگیری در منطقه می شوند، تعطیل کنند و با اتکاء به اندیشه اصیل اسلامی در مقابل این تفکرها ایستادگی کنند و با آگاهی دادن به ملت ها مانع از نفوذ فرقه گرایی در کشورهای خود شوند.

**نقش محوری دولت یازدهم برای کاهش فرقه گرایی در کنفرانس های «مسکو» و «آستانه»
پشنگ با اشاره به صحبت های حسن روحانی درباره فرقه گرایی در منطقه اظهار داشت: این دولت در زمینه سیاست خارجی پرونده ای بسیار مهم به نام پرونده هسته ای در دست داشت و همین امر نیز باعث شد که بیشترین تمرکز و انرژی دولت صرف یکی از مهمترین پرونده های سیاسی – امنیتی ایران در یکصد سال اخیر شود که کار بزرگ این دولت در این پرونده توافق با قدرت های بزرگ جهانی بود توانست بدون جنگ ایران را جزو نخستین کشورهایی کند که بدون جنگ از فصل هفتم منشور سازمان ملل خارج شود. همین امر نیز سبب شد تا دولت کمتر فرصت پیدا کند تا به منطقه خاورمیانه بپردازد. همچنین اتفاق هایی در درون کشور افتاد که موفقیت دولت یازدهم را در عرصه منطقه ای تحت تاثیر قرار داد.

در اواخر دولت یازدهم گام هایی برای کاهش بحران سوریه و جلوگیری از فرقه گرایی و تنش در منطقه با همکاری روسیه و ترکیه در کنفرانس های «مسکو» و «آستانه» برداشته شد که ایران نقش محوری در این کنفرانس ها داشت و به این ترتیب به نظر می رسد زمینه هایی ایجاد شد که در دولت دوازدهم ما شاهد بحران های فرقه گرایی کمتری در منطقه خواهیم بود هر چند قابل پیش بینی نیست.

**دولت دوازدهم و بازگشت به مبانی اسلام و وحدت مسلمانان برای مبارزه با فرقه گرایی
زنگنه بیان داشت: دولت یازدهم برای مبارزه با فرقه گرایی در منطقه از یک طرف این خطر را برای کشورهای دیگر توضیح داد و از طرفی نیز سعی کرد تا به ایجاد نصیحت و گفت وگو دولتمردان عربستان سعودی را نسبت به حمایت از فرقه گرایی در منطقه منصرف کنند تا زمینه همکاری و مشارکت در ساخت آینده ای بهتر برای خاورمیانه ایجاد شود. این دولت موفق شد تا کشورها و ملت های خاورمیانه را نسبت به خطرهای فرقه گرایی در منطقه آگاه کند. هر چند دولتمردان عربستان سعودی همچنان به دنبال اختلاف و درگیری در منطقه هستند.

کارشناس ارشد مسایل بین الملل در ادامه افزود: دولت دوازدهم برای مبارزه با فرقه گرایی باید بر ضرورت بازگشت به مبانی اسلام و وحدت مسلمانان در منطقه تاکید کند؛ چرا که ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه می تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد و بسیاری از دولت ها و ملت ها نیز با تبعیت از نقش ایران در منطقه در جهت مبارزه با فرقه گرایی گام بر می دارند.

** اولویت سیاست خارجی دولت دوازدهم؛ کاهش فرقه گرایی و تنش زدایی در خاورمیانه
پشنگ یادآور شد: خاورمیانه منطقه ای تشکیل شده از هویت های مختلف اعم از مذهبی، ملی، و ... است که متاسفانه بسیاری از دولت ها و گروه ها و هسته های قدرت توجه چندانی به آن ندارند. در صورتی که در این جغرافیا باید شیوه ای به کار گرفت که تمام این گروه ها بتوانند زندگی مسالمت آمیزی در کنار هم داشته باشند تا بتوان یک بازی برد-برد از این تنوع هویتی در منطقه ایجاد کرد.

پژوهشگر مسایل خاورمیانه درباره سیاست های دولت دوازدهم برای کاهش فرقه گرایی در منطقه اظهار داشت: در این دولت باید از افرادی که به ایده تنش زدایی در منطقه اعتقاد دارند استفاده شود تا این افراد تمرکز بسیار جدی برای کاهش فرقه گرایی و تنش در منطقه داشته باشند؛ چرا که با توجه به شرایطی که وجود دارد تنش زدایی از خاورمیانه باید به اولویت نخست سیاست خارجی دولت دوازدهم در آید. زیرا این دولت با توجه به عقبه فکری و تیم سیاست خارجی خود یعنی حل مشکل ها با استفاده از گفت وگو، می تواند در گام نخست به کاهش فرقه گرایی در منطقه و در گام دوم به ایجاد روابط برد-برد در منطقه با کشورهای قدرتمند، دست پیدا کند./ایرنا