زن در اسلام و مسیحیت دارای چه جایگاهی است؟

به گزارش فرقه نیوز:

پرسش : زن در اسلام و مسیحیت دارای چه جایگاهی است؟

پاسخ اجمالی :
زنان در کتاب مقدس، فروغ چندانی ندارند و کمتر پیش می‌آید که نفر اول در آیات و یا داستانی قرار گیرند، بلکه حتی در عموم موارد به خصوص در عهد قدیم، تنها اعمالی منفی از آنها نقل می‌شود. این بینش از همان آغاز داستان آفرینش گرفته شده و او را به عنوان کارگزار شیطان در گمراه کردن و اغوا نمودن آدم یاد می‌کند که به همین جهت مستوجب عذاب و لعنت خدا است. کتاب مقدس در بیان احکام دوران پریود زنان، رویکرد مناسبی نسبت به زن نداشته و به گونه‌ای سخن گفته که گویا او دارای نوعی بیماری واگیردار است. در مقابل، هرچند قرآن احکامی را برای زن حائض قرار داده، ولی برخی از عبارات کتاب مقدس مانند: «هر کس او را لمس کند تا شب نجس باشد»، موافق با قرآن نیست.

کتاب مقدس مانند قرآن برای مادران ارج و منزلت بالایی معتقد است. حتی به مردان نیز می‌گوید که به زنان خود محبت نمایند. این دیدگاه به صورت کلی مورد تأیید قرآن نیز است. اما در کتاب مقدس، پا را فراتر نهاده و می‌گوید: «مرد از زن نیست، بلکه زن از مرد است و نیز مرد به جهت زن آفریده نشده، بلکه زن برای مرد آفریده شده است».
 
پاسخ تفصیلی :
بررسی جایگاه زن در دین مسیحی، مسئله‌ای مهم و تأثیرگذار می‌باشد که با توجه به اختلاف دیدگاه‌ها، همچنین نفوذ برخی گروه‌ها مانند فمینیست‌ها و ... در مسیحیت، دامنه این بحث بسیار گسترده‌تر شده است. در این نوشتار بر آنیم با توجه به عبارات کتاب مقدس و  آیات قرآن کریم؛ کلیاتی از رویکرد مسیحیت و اسلام نسبت به زن را بیان کنیم.

قبل از آغاز بحث، توجه به برخی نکات لازم است:
1. قرآن و کتاب مقدس، از زنانی نام برده‌اند که نوع گفتار و عباراتی که در مورد آنان استفاده شده می‌تواند ما در بررسی تطبیقی یاری دهد.
مهم‌ترین زنی که در قرآن و کتاب مقدس از او نام برده شده، حضرت مریم(س) می‌باشد. با اندک دقتی در مورد جایگاه ایشان در قرآن و انجیل‌ها متوجه تفاوت نگرش‌هایی خواهیم شد؛ قرآن مریم را به این عنوان که مریم است سخن گفته و بزرگش می‌دارد.[1] به بیان دیگر؛ مریم در قرآن اعتبار مستقلی دارد و حتی عیسی(ع) تحت عنوان عیسی بن مریم یاد می‌شود،[2] اما کتاب مقدس مریم را به این جهت که مادر عیسی است مهم می‌شمرد و نوعی اهمیت مریم از عیسی به او رسیده است.[3]

2. در نگرش مسیحیت نسبت به زن دو عامل اساسی دخالت داشته است:
الف. مهم‌ترین عامل؛ تأثیر ادبیات و شریعت یهود در مسیحیت بوده است؛ از آن‌رو که جهان مسیحیت، بسیار بیشتر تحت تأثیر تورات بوده، همان نگرش‌ها و باورهای یهود، به جهان مسیحیت نیز راه یافت. متن مقدس یهودیان برای مسیحیان نیز مقدس و قابل استناد است؛ لذا می‌توان برای شناخت زن از نگاه مسیحیت، به متن عهد قدیم، نیز استناد داشت. همچنین برخی از مسائل؛ مانند بحث خلقت، داستان‌های انبیاء و ... که در عهد قدیم وجود دارد، امروزه نیز برای مسیحیان حجیت دارد.
ب. وضع موجود زنان در آن روزگار؛ کتاب مقدس مسیحی در دوره‌ای نوشته شده که عیسی(ع) در میان اهل زمین نبود؛ و این متن‌ها را افرادی غیر از عیسی نگاشته‌اند.
در نوشته اینان نیز شرائط محیطی و اجتماعی تأثیرگذار بود و به طور طبیعتی زنان و موقعیت‌های اجتماعی و فردی آنان در این نوشته، نقش داشته است.

حال با توجه به این نکات، به برخی از مسائل و بیان دیدگاه مسیحیان در ذیل آن، می‌پردازیم:

زن و عذاب جهت گمراه کردن حضرت آدم(ع)
در کتاب مقدس و در داستان آفرینش، از زن به عنوان کارگزار شیطان در گمراه کردن آدم یاد می‌شود[4] البته به همین دلیل، مستوجب عذاب و لعنت خدا است:
«[خداوند] به زن گفت: الم (درد) زایمان تو را بسیار افزون می‌کنم؛ با الم، فرزندانی خواهی زایید و اشتیاق تو به شوهرت خواهد بود و او بر تو حکمرانی خواهد کرد».[5]

اما قرآن نگاهی دیگر به این قضیه دارد؛[6] زیرا بر اساس قرآن، شیطان هم آدم و هم حوا را با هم وسوسه می‌کند[7] و حتی در برخی آیات آمده؛ گاه آدم را به تنهایی نیز وسوسه کرده است.[8] اما سخنی از گول خوردن آدم توسط حوا وجود ندارد. چه رسد مجازات و عذابی بر این امر مترتب گردد. همچنین نگرش قرآن به درد زایمان، نگرش مثبتی است که به هیچ وجه جنبه عذاب و مجازات ندارد.[9]

زن و خانواده
کتاب مقدس مانند قرآن[10] (البته با ادبیاتی متفاوت) برای مادران ارج و منزلت بالایی در نظر می‌گیرد و در مقابل فرزندان، اولویت را به مادر می‌دهد: «هر کس پدر و مادر خود را زند هر آینه کشته شود ... هر کس پدر و مادر خود را لعنت کند، باید کشته شود».[11]

به مردان نیز سفارش شده تا به همسران خود محبت نمایند: «باید مردان، زنان خویش را مثل بدن خود محبت نمایند؛ زیرا هرکه زوجه خود را محبت نماید، خویشتن را محبت می‌نماید؛ زیرا هیچ‌کس هرگز جسم خود را دشمن نداشته است بلکه آن‌را تربیت و نوازش می‌کند چنان‌که خداوند نیز کلیسه را».[12]

با این حال مرد را مقدم بر زن داشته و در امور خانواده مرد را قوام و پایه زندگی می‌داند: «هر زن باید از شوهر خود اطاعت کند و شوهر نیز از مسیح؛ همان‌طور که مسیح هم از خدا اطاعت می‌کند»؛[13] «زن را اجازت نمی‌دهم که ... بر شوهر مسلط شود»؛[14] «ای زنان! هم‌چنان که از مسیح اطاعت می‌کنید، از شوهرتان نیز اطاعت نمایید؛ زیرا شوهر رئیس و سرپرست خانواده است؛ همان‌طور که مسیح رئیس و سرپرست کلیسا است ... پس شما زنان نیز باید در هر امری با کمال میل از شوهر خود اطاعت کنید، درست همان‌گونه که کلیسا مطیع مسیح است».[15]

این دیدگاه‌ها به صورت کلی مورد تأیید قرآن نیز می‌باشد.[16] اما در کتاب مقدس، پا را فراتر نهاده و می‌گوید: «مرد از زن نیست، بلکه زن از مرد است و نیز مرد به جهت زن آفریده نشده، بلکه زن برای مرد آفریده شده است».[17] البته شاید اندیشمندان مسیحی و یهودی، توجیهاتی برای این نوع عبارات ذکر کنند.

زن و تعلیم
در برخی از آیات عهد جدید که تمام آنها توسط پولس تنظیم شده؛ چنین آمده است: «زن را اجازت نمی‌دهم که تعلیم دهد بلکه باید در سکوت بماند زیرا ... آدم فریب نخورد بلکه زن فریب خورده در تقصیر گرفتار شد. اما به زائیدن رستگار خواهد شد اگر در ایمان و محبت و قدوسیت و تقوا ثابت بمانند».[18] این رویکرد مخالف آیات قرآن است.

در قرآن زنان نیز مانند مردان وظیفه امر به معروف و نهی از منکر دارند؛ این امر و نهی حتی در برخی مواقع می‌تواند نسبت به مردان می‌باشد[19] البته مشخص است که این، نیازمند یادگیری و شناخت معروف و منکر است. علاوه بر این؛ قرآن در داستان ملکه سبأ می‌آورد که یک زن فرمانروا بوده و اطرافیان اختیار امور را به دست او داده بودند[20] و قرآن پس از ذکر این مطلب، نه تنها مخالفتی با آن نکرده بلکه در نهایت، این ملکه را رستگار اعلام می‌کند.

زن و دوران حیض
در کتاب مقدس، پیرامون این مسئله چنین آمده است: «و اگر زنی جریان دارد! و جریانی که در بدنش است خون باشد هفت روز در حیض خود بماند و هر کس او را لمس کند تا شب نجس باشد! و بر هر چیزی که در حیض خود بخوابد نجس باشد و بر هر چیزی بر آن بنشیند نجس باشد و هر کس بستر او را لمس کند رخت خود را بشوید و با آب غسل کند و تا شب نجس باشد. و هر کس چیزی را که او بر آن نشسته بود لمس کند رخت خود را بشوید و با آب غسل کند و تا شب نجس باشد. و اگر آن بر بستر باشد یا بر هر چیزی که او بر آن نشسته بود چون آن چیز را لمس کند تا شب نجس باشد. و اگر مردی با او هم بستر شود و زن حایض باشد، مرد تا هفت روز نجس خواهد بود و هر بستری که بر آن بخوابد نجس خواهد بود».[21]

نوع بیان و چینش احکام در این مسئله، به گونه‌ای از زن سخن گفته شده که گویا نوعی بیماری واگیردار دارد. البته قرآن کریم نیز احکامی برای حائض دارد، اما از بسیاری احکام شداد و غلاظ کتاب مقدس در قرآن خبری نیست. مواردی مانند: «هر کس او را لمس کند تا شب نجس باشد».[22]
----------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها :
[1]. ر.ک: «مقام حضرت مریم»، سؤال 6591.
[2]. بقره، 87؛ آل‌عمران، 45؛ نساء، 157.
[3]. ر.ک: «جایگاه مریم‌(س) در قرآن و کتاب مقدس»، سؤال 29833.
[4]. پیدایش؛ 3: 1 – 6.
[5]. پیدایش، 3: 16.
[6]. ر.ک: «گناه آدم و حوا (ع)»، سؤال 203؛ «وارد شدن شیطان به بهشت بعد از اخراج»، سؤال 11677؛ «معنای هبوط آدم (ع) از بهشت»، سؤال 274.
[7]. اعراف، 20.
[8]. طه، 120.
[9]. لقمان، ‌14؛ احقاف، 15 و ...
[10]. اسراء، ‌23.
[11]. خروج، 21: 15 – 17.
[12]. رساله پولس به افسسیان، 5: 28 – 29.
[13]. رساله اول پولس به قرنتیان؛ 11 :3
[14]. رساله اول پولس به تیموتائوس، 2: 12- 15.
[15]. رساله پولس به افسسیان، 5: 22- 24.
[16]. نساء، 34.
[17]. رساله اول پولس به قرنتیان، 11: 8.
[18]. رساله اول پولس به تیموتائوس، 2: 12- 15.
[19]. توبه، 71.
[20]. نمل، 33.
[21]. لاویان، 15: 19- 24.
[22]. ر.ک:‌ «فلسفه احکام حیض»، سؤال 6839؛ «فلسفه عادت ماهیانه زنان»، سؤال 6491

ادیان نیوز