آنچه در فرمایشات حضرت موسی بن جعفر علیهم السلام کاملا مشهود است جایگاه رفیع عقل و تفکر در دینداری و عبادت و بندگی خداست.
فرقه نیوز-بخش صوفیه و دراویش، امام کاظم علیه السلام خطاب به هشام بن حکم می فرمایند: اِنَّ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حُجَّتَینِ: حَجَّةً ظاهِرَةً وَ حُجَّةً باطِنَةً، فَاَمَّا الظّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الاَنبِیاءُ وَ الاَئُمَّةُ (ع) وَ اَمَّا الباطِنَةُ فَالعُقُولُ. (1)
همانا خداوند بر مردم دو حجّت دارد: حجّت آشکار و حجّت پنهان، حجّت آشکار رسولان و پیغمبران و امامان (علیهم السلام) هستند، و حجّت پنهان عقلهای مردم است.
و نیز حضرت در بیانی دیگر می فرمایند: ما بَعَثَ اللّهُ أَنْبِياءَهُ وَ رُسُلَهُ إِلى عِبادِهِ إِلاّ لِيَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ، فَأَحْسَنُهُمُ اسْتِجابَهً أَحْسَنُهُمْ مَعْرِفَةً لِلّهِ، وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللّهِ أَحْسَنُهُمْ عَقْلاً وَ أَعْقَلُهُمْ أَرْفَعُهُمْ دَرَجَةً فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ(2)
خداوند پيامبران و فرستادگانش را به سوى بندگانش بر نينگيخته، مگر آن كه از طرف خدا تعقّل كنند. پس نيكوترينشان از نظر پذيرش، بهترينشان از نظر معرفت به خداست، و داناترينشان به كار خدا، بهترينشان از نظر عقل است، و عاقلترين آنها، بلند پايه ترينشان در دنيا و آخرت است.
آنچه در فرمایشات حضرت موسی بن جعفر علیهم السلام کاملا مشهود است جایگاه رفیع عقل و تفکر در دینداری و عبادت و بندگی خداست.
نگاه صوفی و آنچه صوفیان بر آن معتقدند چیست و چه تفاوتی با نگاه ولایی دارد؟
صوفیان معتقدند در عرصه تاخت و تاز آنها عقل جایگاهی ندارد و هرکس که میل به همراهی و متابعت آنان را دارد باید مطیع محض باشد و در مقابل فرمان آنها مخالفت نکند هرچند مخالف با شرع و عقل باشد. لذا در نامه های عین القضات همدانی می بینیم چنین کی گوید: مرید حقیقی این نکته را نیک می‌داند که اعمال پیر را نمی‌توان ترازوی علم و عقل سنجید(3) و نیز در جایی دیگر چنین می گوید: مریدی آن بود که خود را در پیر بازد. اول دین در بازد، پس خود را در بازد. دین باختن دانی چون بود؟ آن بود که اگر پیر خلاف دین او کاری فرماید، آن را باشد؛ زیرا که اگر در موافقت پیر راه مخالفت دین خود نرود، پس او هنوز مرید دین خود است، نه مرید پیر. ... اگر راه پیر رود، مرید بود. پس اگر راه خود می‌رود او خود پرست بود، مریدی پیر پرستی بود (4)
پس به خوبی مشاهده می گردد که بر اساس فرمایشات آن امام هماهم شایسته است انسان ولایتمدار و مومن در تمام لحظات زندگی خویش از این چراع هدایت استفاده نموده و راه خویش را با آگاهی انتخاب کرده تا در دام شیادانی چون صوفیان گرفتار نیاید.
1- تحف العقول/ 407 - الکافی 1/19 - البحار 78/300 - وسائل الشیعة 15/206
2- تحف العقول / 386
3- نامه های عین القضات همدانی، ج ۲، ص ۴۰۷
4-نامه های عین القضات همدانی، ج ۱، ص ۲۷۰؛ تمهیدات، ص ۳۱؛ اوراد الاحباب، ج ۲، ص ۸۹
